107 matek - recenzja festiwalowa

Film „107 matek” w reżyserii Pétera Kerekesa bierze udział w Międzynarodowym Konkursie Nowe Horyzonty podczas MFF Nowe Horyzonty 2022. Akcja tego dramatu rozgrywa się w odeskim zakładzie karnym dla kobiet. Choć większą część osadzonych stanowią już dojrzałe kobiety, główną bohaterką jest Łesia - młoda więźniarka, której niedawno urodziło się dziecko.

Bohaterka, podobnie jak wiele jej koleżanek, znajduje się przez to w jeszcze trudniejszej sytuacji. Zagląda jej w oczy widmo utraty dziecka, gdy osiągnie ono odpowiedni wiek, by trafić do sierocińca. Łesia musi odbudować relacje z bliski, dostać możliwość zwolnienia przed końcem wyroku, albo straci syna, który nie może dłużej wychowywać się w więzieniu.

Kerekes w centrum historii stawia Łesię, ale bohaterek, które tu poznajemy jest więcej, dzięki czemu dostajemy pełen przegląd sytuacji życiowych oraz powodów, z jakich kobiety trafiają za kratki. Najczęściej wspólnym mianownikiem jest… miłość i różne jej oblicza. Jedna zabiła z zazdrości, inna by uwolnić się od przemocy, a jeszcze kolejna w afekcie zamordowała przyłapaną z mężem kochankę.

Warunki życia w odeskim więzieniu nie są trudne, a jak to zawsze bywa - kolejne dni łączy rutyna i codzienne schematy, w których zawiera się praca (np. szycie, prasowanie, robienie ozdób), ćwiczenia fizyczne i długie rozmowy (ale nie widzimy tu szczególnie wielkich przyjaźni czy konfliktów), a także widzenia z dziećmi, które zazwyczaj przebywają pod okiem więziennej opiekunki. Jak mówi jedna z bohaterek – Nie jest tu źle ani dobrze. Po prostu jest jak jest.

Pokazane nam są również zajęcia resocjalizacyjne, które wyglądają jak lekcje w szkole, ale mają pomagać w uporaniu się z wyrzutami sumienia i zrozumieniu winy. Co ciekawe, część z kobiet wcale nie żałuje swych czynów i chętnie zrobiły to drugi raz, tylko nie mówią tego przed komisją, kwalifikującą do przedterminowego zwolnienia.

Reżyser buduje dramaturgię powolnie, ale w drugiej części filmu faktycznie zaczynamy emocjonować się sytuacją głównej bohaterki, która staje przed bardzo trudną decyzją, kiedy musi zadecydować o losie swego syna oraz swoim, jako jego matki. Nie każdy widz będzie jednak trzymał za nią kciuki, bo nie jest to ten typ protagonistki, przy którym można ją polubić za wyrazisty charakter czy pokazywanie siły à la girls power. To zwykła kobieta, nie postać z hollywoodzkich superprodukcji. Bardziej chcemy by niczemu niewinny chłopiec nie trafił do domu dziecka.  

Péter Kerekes zrobił film fabularny, który wygląda zupełnie jak dokument. Obraz składa się głównie ze statycznych kadrów, a całość utrzymana jest w zimnych barwach. Bohaterki zachowują się naturalnie i wiarygodnie, a aktorstwo jest wyjątkowo oszczędne. W zasadzie, gdyby nie wiedza, że wydarzenia zostały przedstawione na bazie rozmów z prawdziwymi więźniarkami, a opowieść w „107 matkach” jest ich podkoloryzowaną kompilacją, to sama forma podawcza nie zdradza, że mamy do czynienia z fabułą, a nie dokumentem.

Film ten jest ciekawym głosem w temacie niezależnej kobiecości, a przy okazji porusza szalenie ciekawy i ważny temat macierzyństwa za kratami. Mamy tu też problem społeczno-prawny, o którym warto dłużej podyskutować, już po seansie, na który polecamy się wybrać.

Michał Derkacz

fot. materiały prasowe MFF Nowe Horyzonty 2022