Miasto bez Żydów Die Stadt ohne Juden

Film „Miasto bez Żydów” ("Die Stadt ohne Juden") w reżyserii Hansa Karla Breslauer'a z 1924 roku, kręcony w nurcie ekspresjonizmu austriackiego, powstał na kanwie książki, o tym samym tytule z 1922 roku napisanej przez Hugo Bettauera, dziennikarza, zamordowanego przez austriackich nacjonalistów w 1925 roku.

Bettauer opisywał wymyśloną przez siebie sytuację wypędzenia z Austrii wszystkich Żydów. Czysty rasowo Wiedeń okazał się jednak miastem martwym, pozbawionym życia kulturalnego, z gospodarką w kryzysie. Książka zdobyła ogromną popularność. Sam autor został w 1925 roku zastrzelony przez młodego nazistę, Ottona Rothstocka, chcącego ocalić kulturę niemiecką przed „degeneracją”. Rothstocka okrzyknięto bohaterem i choć uznano go za winnego zabójstwa, wkrótce uwolniono.

W 1924 roku książka została przetłumaczona na język polski przez polskiego Ormianina Ignacego Nikorowicza i wydana przez wydawnictwo Renesance. W tym samym roku austriacki reżyser Hans Karl Bresrauer stworzył film. Jego premiera odbyła się 25 lipca 1924 w Wiedniu. Film cieszył się dużą popularnością, był pokazywany m.in. w Berlinie (premiera w 1926 roku) i w Nowym Jorku (premiera w 1928). Częściowo odbiegał od treści książki, przez co stracił nawiązania do świata rzeczywistego (akcja książki rozgrywa się w Wiedniu, a filmu w fikcyjnym mieście). Większość odstępstw od oryginału była efektem próby zmniejszenie politycznego charakteru filmu (chciano uniknąć problemów z cenzurą), mimo to niektórym pokazom towarzyszyły zamieszki inicjowane przez narodowych socjalistów.

Ostatni pokaz odbył się w 1933 roku w Amsterdam Theater Carré jako protest przeciwko dojściu do władzy NSDAP. Od 1933 roku w Niemczech film był zakazany. W 1991 roku w Nederlands Filmmuseum została znaleziona kopia. Bundesarchiv z Koblencji we współpracy z Filmarchiv Austria przeprowadziły jej renowację i w 2008 roku udostępniły film widzom.