Zawsze patrzył na jasną stronę życia

Gdziekolwiek by się nie pojawił, roztaczał za sobą zapach miętówek i wódki. Dzień rozpoczynał od kieliszka, a cukierkami starał się zabić zapach alkoholu. A pił cały czas. Podczas kręcenia „Monty Pythona i Świętego Graala” najprostsze sceny powtarzał kilkanaście razy. Albo zapominał tekstu, albo po prostu bełkotał. Był aktywnym homoseksualistą w czasach ekspansji AIDS, ale umarł na raka krtani. Był lekarzem, lecz to dopiero dentysta podczas rutynowej kontroli dojrzał na jego migdałkach narośl, która okazała się być nowotworem. Graham Chapman, bo o nim mowa, był wyjątkowym człowiekiem. Pełnym sprzeczności, którego życiorys nieraz przypominał skecze Monty Pythona, których był współtwórcą.

Żywot Grahama

To zacznijmy od końca. Wyobraźmy sobie pogrzeb, podczas którego zgromadzeni w kaplicy niemalże tarzają się po podłodze w spazmach śmiechu. Bluźnierstwo? Profanacja? Nic podobnego. John Cleese, jeden z członków grupy Monty Pythona powiedział najbardziej niezwykłą mowę pogrzebową, jaką sobie można wyobrazić. Taką, o jakiej Graham mógł tylko marzyć:

„Grahama Chapmana, współautora "Skeczu z papugą" już nie ma. Przestał istnieć. Opuściło go życie i spoczywa w pokoju. Kopnął w kalendarz, odwalił kitę, obrócił się w proch i wącha kwiatki od spodu. Wydał ostatnie tchnienie i udał się na spotkanie z Wszechmocnym Kierownikiem działu niebiańskiej rozrywki. Zgaduję, że każdy z nas rozmyśla nad tym, jak smutne jest to, że człowiek o takim talencie, takich zdolnościach i dobroci, takiej inteligencji, tak nieoczekiwanie wyzionął ducha w wieku zaledwie czterdziestu ośmiu lat, zanim nie osiągnął jeszcze tak wielu rzeczy, do których byłby zdolny, i zanim nie przestał być wystarczająco zabawny.

Cóż... Czuję, że powinienem powiedzieć: "Bzdura! Dobrze, że uwolniliśmy się od tego luzackiego bękarta! Mam nadzieję, że się smaży". A powodem, dla którego sądzę, że powinienem tak powiedzieć, jest to, że on nigdy by mi nie wybaczył, gdybym tego nie zrobił, gdybym nie wykorzystał tej wspaniałej okazji, by was wszystkich zaszokować w jego imieniu. To wszystko dla niego, ale w porąbanym dobrym stylu. Jakbym słyszał go, gdy pisałem te słowa wczoraj w nocy, szepczącego mi do ucha: "Dobra, Cleese, możesz być bardzo dumny, że jesteś osobą, która niegdyś jako pierwsza powiedziała 'shit' w brytyjskiej telewizji. Jeśli to nabożeństwo ma być faktycznie na moją cześć, chciałbym byś był osobą, która jako pierwsza podczas brytyjskiego nabożeństwa pogrzebowego powie: 'Fuck!' " (Tłumaczenie: J. M. Masłowski "Caligo")

Chapman zawsze walczył ze stereotypami. Pomimo swojego homoseksualizmu lubił prowokować gejów, parodiując ich krzykliwy, przerysowany styl. Żyjąc w konserwatywnej Anglii przebierał się za pułkownika i swoim charakterystycznym, niskim głosem przerywał niczym wytrawny cenzor skecze swojej trupy. O adopcji kilkunastoletniego Johna Tomiczka ze swoim długoletnim partnerem Davidem Sherlockiem nie wspominając…

Przyszły skandalista i Python urodził się w zwyczajnej brytyjskiej rodzinie. Był dobrym uczniem, po skończeniu szkoły średniej im. Króla Edwarda VII młody Graham postanowił rozpocząć studia medyczne na Uniwersytecie w Cambridge. Chociaż zdobył dyplom lekarza, nigdy nie podjął pracy w zawodzie.

Sens życia

Jaki może być owoc współpracy studenta prawa i studenta medycyny kształcących się na Cambridge? Nietypowa poradnia łącząca porady lekarskie i jurystyczne? Nic podobnego. Wspomniany wcześniej John Cleese (przyszły prawnik, też nie pracujący nigdy w zawodzie) całkowicie zmienił życie Chapmana. Razem zaczęli pisać skecze, do perfekcji doprowadzając swoje absurdalno–surrealistyczne teksty. Lata 60 dla tandemu C–C były wyjątkowo pracowite. Występowali w telewizji (między innymi w bardzo popularnym show Eda Sullivana) oraz w radiu BBC. W międzyczasie Chapman poznał swojego długoletniego partnera Davida Sherlocka, z którym był długie 25 lat, aż do swojej śmierci. Prawdziwym przełomem okazał się jednak (piękna, okrągła liczba) rok 1969.

W roku wydania przez Beatlesów płyty „Abbey Road” i kinowej premiery „Easy Ridera” Chapman i Cleese do współpracy zapraszają Terry'ego Gilliama, Terry'ego Jonesa, Michaela Palina i Erica Idle, dając początek największej grupie komediowej – Latającemu Cyrkowi Monty Pythona.

Latający Cyrk emitowany jest przez BBC przez 5 lat i przynosi grupie sławę oraz pieniądze. Oprócz tego Pythoni nagrywają cztery filmy pełnometrażowe i kilka płyt ze ścieżką dźwiękową. Graham jest autorem lwiej części skeczy. Gra główne role w „Monty Pythonie i Świętym Graalu” oraz „Żywocie Briana”. Oczywiście nie byłby sobą, gdyby nie zaszokował widzów. W drugim z filmów (opowiadającym paralelne do Chrystusa losy Briana urodzonego w stajence obok, ale przecież chyba każdy widział ten film) pokazuje się całkiem nago. A męska nagość w kinie sprzed ponad 30 lat to przecież rzadkość.

Oprócz filmów swojej trupy, Chapman występował w wielu innych produkcjach, choćby w „Żółtobrodym” (1983), którego zresztą sam napisał i w którym towarzyszyli mu Cleese wraz z Idlem. Jeszcze wcześniej, bo w 1977 roku całkowicie zrezygnował z picia alkoholu. Miłość do ginu z tonikiem nie była na tyle duża, żeby nie mógł bez niej żyć. Za to palił ogromne ilości papierosów albo zaciągał się fajką. Wyprowadził się też do Los Angeles, dostał amerykańskie obywatelstwo. Rozwijał swoje pasje, uprawiał sporty ekstremalne, chodził po górach, założył pismo „Gay News” w którym starał się pokazywać „ludzką” twarz homoseksualizmu.

W 1983 roku powstaje ostatni pełnometrażowy film Pythonów, „Sens Życia”. Graham występuje w nim między innymi jako lekarz (wyjątkowo krwawy lekarz). To jedyna okazja, żeby zobaczyć go w kitlu. 

Śmierć nas uwolni z tej matni

W 1988 roku Graham wystąpił w teledysku Iron Maiden „Can I play with madness”. Ale od Grahama z czasów „Żywotu Briana” czy „Świętego Graala” różnił się diabelnie. Gładko ogolony, znacznie szczuplejszy niż dawniej. Zaczęły krążyć pogłoski, że choruje na AIDS. Plotki ucichły, gdy Chapman poinformował świat o raku krtani, z którym walczy. Palił od 30 lat, a na planie „Podróży Jake'a” (też 1988) praktycznie nie rozstawał się z papierosem.

Ostatnim publicznym wystąpieniem Chapmana był wzruszający wywiad z brytyjskiej telewizji z początku 1989. Wychudzony Graham na wózku inwalidzkim opowiada o swojej walce z rakiem i o perspektywach na przyszłość. Pomimo śmiertelnej choroby odciskającej piętno na jego twarzy do końca zachowuje optymizm i charakterystyczne dla siebie sarkastyczne poczucie humoru. Jak w piosence z „Żywotu Briana”, ciągle patrzy na jasną stronę życia. We wrześniu pojawia w filmie przygotowywanym na 20 rocznicę powstania grupy. Nadal porusza się na wózku. Pomimo ogromnej woli walki, Graham, w wieku 48 lat udaje się na spotkanie z Wszechmocnym Kierownikiem działu niebiańskiej rozrywki 4 października 1989 roku, dzień przed planowaną imprezą z okazji dwudziestolecia. Prawdziwy żartowniś. 16 lat później prochy Chapmana zostają rozsypane przez Davida Sherlocka w malowniczym krajobrazie najwyższej walijskiej góry, Snowdon.

 
Życie jest do dupy,
to tylko wygłupy,
śmiechu warte, a śmiech cię uwalnia z tej matni.

Więc pamiętaj póki żyjesz,
że najlepiej ten się śmieje kto zawsze śmieje się ostatni

(tłumaczenie: Tomasz Beksiński)

Śródtytuły są cytatami bądź parafrazami z twórczości Monty Pythona

Michał Przechera
(michal.przechera@dlastudenta.pl)