Hollywood na 9 liter: dziewiąta d, jak dialog

Czas na ostatnią część naszego cyklu Hollywood na 9 liter. Ostatnio omawialiśmy kwestię oświetlenia, zaś dziś zajmiemy się zagadnieniem, które jest jednym z najciekawszych i najważniejszych elementów w filmach: dialogiem. Bohaterowie mogą się się komunikować na dwa sposoby: za pomocą monologu lub właśnie dialogu. Czasami zdarza się, że chwila, w której bohaterowie tylko ze sobą rozmawiają, potrafi być równie ciekawa co scena pełna wartkiej akcji. Co więcej, wiele kultowych filmów ma taki status właśnie dzięki scenom z doskonale napisanymi i zagranymi dialogami.

Rola dialogu w filmie

Warto pamiętać, że filmowa komunikacja  różni się od rozmowy przeprowadzanej w prawdziwym życiu, jako że bohaterowie mówią nie tylko do siebie nawzajem, ale także do widza (czasem nawet bezpośrednio). Dlatego wypowiedzi pełnią niezwykle istotną rolę w kinematografii. Poszerzają naszą wiedzę o postaciach i świecie przedstawionym, wpływają na atmosferę wielu scen, a nawet kształtują warstwę fabularną. To właśnie świetna, angażująca rozmowa między bohaterami potrafi zachęcić albo zniechęcić do dalszego oglądania.

Może się wydawać, że w dzisiejszych czasach film bez dialogu jest niemożliwy, jednak kinematografia zaczęła się przecież od niemych produkcji. Skoro dźwięk się nie pojawiał, twórcy musieli sobie radzić w inny sposób. Często podkładano np. napisy z kwestiami poszczególnych bohaterów. Aktorzy też nie mieli łatwo. Ich komunikacja zarówno z widzem, jak i ze sobą nawzajem, była całkiem niewerbalna. To oznacza, że trzeba było się bardziej skupiać na mimice lub gestach. Obecnie dialog jest podstawą prawie każdego filmu, jednak nadal powstają produkcje, w których (ze względu na specyficzną fabułę) nie usłyszymy od aktorów ani słowa.

Rozmowa równie ważna co akcja

Jest całkiem sporo filmów, w których rozmowa nie jest jedynie jednym z elementów fabularnych, lecz motywem przewodnim całej historii. Można by pomyśleć, że historia bez akcji będzie nudna, jednak rzadko tak jest. Jeśli twórcy decydują się zrobić film skupiający się na dialogach, zazwyczaj stoi za tym konkretny powód. Idealnym przykładem jest dramat sądowy z 1957 roku pt. "Dwunastu gniewnych ludzi". Cała fabuła koncentruje się na negocjacjach przysięgłych, którzy muszą wydać werdykt w sprawie morderstwa. Ten film doskonale oddaje to, jak ważny jest dialog w filmie. Jeśli wypowiedzi są ciekawe, a zachowania postaci nieprzewidywalne, wówczas możemy się spodziewać udanej produkcji.

Świetne sceny dialogowe znajdziemy też w filmie "Przed wschodem słońca" (1995). Dramat ten pokazuje, jak interesująca może być na pozór zwyczajna rozmowa między dwójką ludzi. W historii widzimy parę zakochanych, którzy po prostu do siebie mówią. W filmie nie musi wiele się dziać, aby widz był zaintrygowany rozwojem wydarzeń lub, w tym przypadku, konwersacji.

Analizując filmy z najlepszymi dialogami, nie można zapominać o Quentinie Tarantino. W przeciwieństwie do poprzednich tytułów, w jego twórczości zdecydowanie nie brakuje trzymającej w napięciu akcji. Jednak to wcale nie oznacza, że rozmowy są krótkie. W wielu produkcjach długie dialogi są obecne w scenach kręconych statycznie, natomiast sceny akcji (np. strzelaniny) obejmują jedynie kilka prędko rzuconych zwrotów. Natomiast Tarantino łączy obie te kwestie, dzięki czemu jego filmy obfitują w żywe, błyskotliwe rozmowy między bohaterami. Świetnie to widać np. w "Pulp Fiction" (1994).

Filmy bez dialogów

Jak już wcześniej wspominaliśmy, są też filmy, w których dialog w ogóle nie występuje. Stworzenie ciekawej fabuły, jeśli bohaterowie nie wypowiadają ani jednego słowa, nie jest łatwym zadaniem. Dlatego najczęściej są to produkcje, w których ważnym motywem jest próba przetrwania lub walka. W końcu wypadałoby przyciągnąć uwagę widza chociaż poprzez wartką akcję. Do filmów bezdialogowych zalicza się np. dramat z 2013 roku pt. "Wszystko stracone". Fabuła koncentruje się żeglarzu, który samotnie walczy o życie na wzburzonym morzu. Niestety, niskie oceny tego filmu mówią same za siebie.

Podobnie jest w przypadku thrilleru "Essensial killing" (2010). Główny bohater ucieka z tajnego więzienia i za wszelką cenę usiłuje przetrwać na wolności. Brak dialogów jest dość dużym minusem tej produkcji, co potwierdzają niezbyt pochlebne opinie. Jak widać, wykreowanie interesującej historii, w której bohaterowie w ogóle ze sobą nie rozmawiają, to dość duże wyzwanie dla twórców.

Zdarzają się oczywiście wyjątki. W "Pogrzebanym" (2010), również nie mamy praktycznie żadnych dialogów, oprócz kilku krótkich rozmów głównego bohatera przez telefon. Mimo to, thriller nie jest nużący czy zbyt cichy. Dużą różnicę robi tu jednak sama historia, gdyż mężczyzna usiłuje wydostać się z trumny, co jest bardzo oryginalnym zabiegiem fabularnym. Tutaj warto też zaznaczyć, że sceny, w których bohaterowie rozmawiają przez telefon, są dość problematyczne. Tego typu momenty bywają nudne, dlatego najlepiej w ogóle ich unikać.

Dialog z samym sobą

Bohater filmowy może albo rozmawiać z inną postacią, albo z samym sobą. Wówczas mamy do czynienia bardziej z monologiem wewnętrznym niż dialogiem. Jednak jeśli scenariusz jest dobrze przemyślany, to tego typu sceny mogą być bardzo ciekawe. Świetnie to widać np. w filmie Marka Koterskiego pt. "Dzień świra" (2002). Główny bohater, Adaś Miauczyński, stale wygłasza długie monologi, jako że cała historia to jeden dzień z jego życia. Jego rozmowy z samym sobą są głównym elementem komediowym w filmie.

Zarówno dialog, jak i monolog, są niezwykle ważnymi kwestiami w kontekście realizacji filmu (nie tylko fabularnego). Wciągająca rozmowa między bohaterami może uratować nudną fabułę, a także sprawić, że widz lepiej zapozna się z postaciami. Relacje międzyludzkie bazują przecież na komunikacji, zatem nic dziwnego, że dialog jest często wręcz niezbędnym elementem w filmie.

Cykl "Hollywood na 9 liter" powróci...

Julia Sałdan

fot. materiały prasowe / kadr z filmu "Pulp Fiction" i "Wszystko stracone"